De geschiedenis herhaalt zich, zo wil het hardnekkige verhaal. Eerst als tragedie, daarna als klucht of cabaret.
In Drama 1882 transformeert de Egyptische kunstenaar Wael Shawky de Urabi-opstand in zijn land tegen de Britse kolonisator (1879-1882) tot een hypnotiserend schouwspel, een operateske film waarin verleden en heden dansen op het ritme van melancholische muziek.
Wat begint als een betoverend visueel spektakel in zoete kleuren en zwierige melodieën ontaardt in een wrange reflectie op koloniale geschiedschrijving en de tot de dag van vandaag aanhoudende onrust en geweld in het Midden-Oosten.
Drama 1882, vorig jaar blikvanger op de Biënnale van Venetië, is mede door snel schakelen van Bonnefanten-directeur Stijn Huijts aangekocht, samen met het Centraal Museum Utrecht en het Stedelijk Museum Amsterdam.
Wael Shawky (1971), opgeleid als schilder, componeerde zijn film als een reeks tableaux vivants. Elk beeld is vlak, zonder hiërarchie, de diepte zit in de gelaagdheid van het narratief. Terwijl het oog zich verliest in de choreografie, raakt de geest verstrikt in de vraag wie de geschiedenis schrijft en welk beeld van het Midden-Oosten het meest dominant is. In een artist talk op Artforum zegt Shawky daarover: ‘Regimes vergaan, kunst blijft’.
Drama 1882 toont dat geschiedschrijving geen objectieve waarheid is, maar een constructie, een kwestie van perspectief. De opstand, een belangrijk onderdeel van de Egyptische geschiedenis, is volgens Shawky exemplarisch voor andere delen van het Midden-Oosten waar de koloniale wonden nog steeds niet zijn geheeld. Ook de geschiedenis is een vorm van creatie, zo zegt hij.
De film omarmt in vijfenveertig minuten en acht scènes de taal van het oriëntalisme – om die tegelijkertijd te ontmantelen. Westerse blikken op de Arabische wereld worden ontregeld: de acteurs bewegen vertraagd, maar de stemmen haasten zich voort. De dissonantie roept echo’s op van een geschiedenis die nooit synchroon loopt met haar vertelling.
De muziek – dreigend, ritmisch, meeslepend – blijft resoneren in het lichaam van de bezoeker. Alsof je wil meebewegen met de film, terwijl je verstand stokt op de complexiteit van wat wordt verteld. Drama 1882 is veel meer dan cinema. Het is een ervaring die blijft kleven, een vertelling die zich in de tijd uitstrekt, als een vermakelijk refrein dat zich steeds opnieuw aandient. Een film om te ondergaan en na te laten zinderen. Want waar eindigt geschiedenis en waar begint de klucht?
Met Drama 1882 creëerde Wael Shawky een inleefbare geschiedenis die laat zien dat nieuwe perspectieven op kunst, historie en samenleving niet alleen noodzakelijk, maar ook vermakelijk en zelfs swingend kunnen zijn.
Dit artikel is verschenen in Zout Magazine.
