Obesitas te lijf door gedragsverandering

Of Anne Roefs wel eens een pizza eet? “Jazeker! En ook chips”, voegt de hoogleraar psychologie en neurowetenschappen van abnormaal eetgedrag en voorzitter van het onderzoeks- en behandellaboratorium er lachend aan toe. Haar pas gepromoveerde gedragswetenschapper Leo Pimpini uit Venetië merkt geamuseerd op dat ook hij een smulpaap is die wel raad weet met een goede tiramisu of lasagne.

Beiden zijn gezellige en ook sportende levensgenieters zonder een grammetje vet teveel, zo te zien. Allebei zeggen ze graag te koken. Leo kreeg niet voor niets een Japans chefmes cadeau van zijn begeleiders met de inscriptie Master Chef Dr. Pimpini. Maar zijn er ook opvallende cultuurverschillen tussen de twee wetenschappers? “Natuurlijk”, zegt Leo met een vriendelijke grijns. “Anne drinkt cappuccino in de middag. Dat doen we in Italië niet. Maar niemand is perfect. Zelfs Anne niet, die mijn vriendschappelijke én wetenschappelijke steun en toeverlaat is.”

Misverstanden

Baanbrekend, zo mag je het onderzoek waarop Leo is gepromoveerd zeker noemen. Want er bestaan over obesitas veel misverstanden die de problematiek niet alleen stigmatiseren, maar ook niet structureel oplossen. Zijn dissertatie gaat over de effecten van een bepaalde mindset en BMI op cognitie en gedrag in verband met voedsel (‘With Food in Mind: Effects Of Mindset And BMI On Food-Related Cognition And Behavior’).

Leo Pimpini steekt van wal: “Maastricht heeft een goede reputatie in de wetenschappelijke wereld van de cognitieve studies en onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van MRI-scans. Ik wist al redelijk snel dat ik hiernaartoe wilde komen. Daar heb ik geen dag spijt van gehad. Zeker niet nu ik een vaste aanstelling heb gekregen en pas geleden ben getrouwd.”

Gedragsverandering

Getuige het aantal podcasts, publicaties en artikelen in de krant is Anne Roefs ook buiten het wetenschappelijke domein een veelgevraagd expert op het gebied van eetgedrag, overgewicht en vormen van afwijkend eetgedrag. Op een begrijpelijke manier weet ze de wetenschappelijke resultaten te vertalen naar een lekenpubliek. “Het is ons erom te doen om een gedragsverandering te bewerkstelligen in de samenleving. Want die is nodig omdat je vrijwel overal aanloopt tegen reclames, die ongezond voedsel propageren. Een gedragsverandering betekent hard werk, dat is topsport. Op termijn – en ik hoop dat het ooit zover komt – zou een verandering van de eigen leefomgeving het beste zijn. Dus dat de omgeving gezondmakend wordt in plaats van een obesogene.”

Veel van het onderzoek dat Anne en Leo uitvoeren wordt gedaan met behulp van neurowetenschappelijke methoden, zoals fMRI-scans. In die scans kan men zien welke hersendelen geactiveerd worden bij het zien van bepaalde types voedsel. Leo: “Wij hebben ons in dit onderzoek vooral gericht op obesitas. Daar bestaan veel hardnekkige vooroordelen over. Zo zou het brein van iemand met obesitas anders werken bij het zien van hoogcalorisch lekker eten. Het zogenaamde beloningssysteem zou bij hen dan overactief zijn. Daarvoor is absoluut geen consistent wetenschappelijk bewijs, en dat blijkt op basis van ons recente fMRI-onderzoek ook geenszins het geval. Het is juist je mindset die bepaalt hoe je beloningssysteem reageert, wat je BMI ook is.”

Erfelijke factoren

“Obesitas wordt nog te veel op een biomedische manier benaderd”, vult Anne aan. “Natuurlijk spelen bijvoorbeeld erfelijke factoren mee, maar het zijn niet zo zeer de genen die rechtstreeks bijvoorbeeld het metabolisme aansturen, maar met name de genen die het gedrag aansturen. Gedragsverandering is daarom wezenlijk. Medicamenten of bepaalde diëten om af te vallen bieden op de lange termijn geen soelaas. Je moet duurzaam anders gaan eten en bewegen. Niet minder eiwit, minder koolhydraten en minder vet is de oplossing, maar de manier waarop je over voedsel denkt. Makkelijk is dit mentale proces niet. Maar wel noodzakelijk, want obesitas met de daaraan gerelateerde ziekten als hart- en vaatziekten, maar ook diabetes, is een maatschappelijke opgave. Daar zetten we ons hier dan ook vol overgave voor in.”

Anne en Leo benadrukken in koor het belang van een lifestyle die je kunt volhouden zonder je alles te moeten ontzeggen. Leo licht toe: ”We moeten ons goed realiseren dat onze omgeving de laatste decennia drastisch is veranderd. Je komt overal prikkels tegen voor ongezond eten.” Anne vult aan: “Maar ons DNA is door de eeuwen heen hetzelfde gebleven. Wat veranderd is, is onze leefomgeving. Daar moeten we ons bewust van zijn, want die kunnen we wél aanpassen, gezonder maken.”

Bron van inspiratie

Leo voelt zich naar eigen zeggen prima op zijn gemak in Maastricht. “De efficiency is hier groter dan in Italië. Ook is er minder hiërarchie.”

“Zijn proefschrift is de basis voor meer onderzoek dat zal volgen. We hebben goed samengewerkt en blijven dat doen.” Leo sluit zich daar volmondig bij aan: “Anne is een bron van inspiratie voor me. Dankzij haar kon ik groeien. Ik ben dik tevreden. Ofschoon dat in dit verband misschien een ietwat ongelukkige uitdrukking is. Ha, ha, ha…”