Voor Maastricht Marketing heeft Ludo het intro geschreven en artikelen van de betrokken instellingen geredigeerd. Het is gepubliceerd als commerciële cultuurbijlage van NRC.
of Lees het intro hier beneden.
Het valt een Maastrichtenaar nooit zwaar om zijn stad te bezingen in zwierige superlatieven. Toon Hermans, die een tijdje in Maastricht woonde, omschreef de Limburgse hoofdstad dichterlijk als volgt: ‘Nergens is het zo licht als op het Vrijthof in Maastricht. En al overdrijf ik lichtelijk, dat is ook Maastrichtelijk.’ Overdreven? Misschien. Maar dan toch met een kern van waarheid. Want om Maastricht echt te begrijpen moet je de pleinen op, de straten in en het stadsgedruis door om tot de kern van de stad door te dringen. Daar speelt het leven zich af en vibreert de stad. Dat was vroeger al zo en dat geldt ook voor de huidige tijd. In Maastricht schuwt de cultuur de openbaarheid niet.
Maastricht is dicht bij zijn oorsprong gebleven. Niet alleen in de volkstaal en in de beroemde gastvrijheid, maar ook als een stad met een rijke en zich steeds verder ontwikkelende kunst- en cultuur- scene, geworteld in een lange historie en een eeuwenoude traditie. Als de tweede cultuurstad én tweede monumentenstad van Nederland is er echter ook verrassend veel ruimte voor het experimentele. Cultuur van plein tot pluche.
Die extraverte levenshouding manifesteert zich in het uitbundige straatcarnaval en in de klassieke nadruk van de Maastrichtenaar om elegant voor de dag te komen. Niet de aanwezigheid van culturele instituten of monumenten maakt Maastricht tot een cultuurstad, maar juist de manifestaties hiervan op straat. Van een spontaan langstrekkende harmonie tot het culinaire openluchtfestival Preuvenemint. De beleving van de straat, van steeg en pad zet de toon. Het stadsdecor laat zich lezen als een boek waarin eeuwen bouwgeschiedenis zijn samengebracht.
Maastricht is een melange van oud en nieuw. Een stad waar oude bouwwerken nieuwe functies omarmden. De allure is niet alleen gebleven, maar krijgt ook gestalte in het hier en nu. Gebouwen zijn getransformeerd. Zoals de rijke kerkelijke architectuur en monumenten die binnen de universiteit veelal een nieuwe functie hebben gekregen. Of neem de fabrieksgebouwen van de traditionele keramische maakindustrie in het Sphinxkwartier, met in zijn Timmer- fabriek gevestigd: Bureau Europa – Platform voor Architectuur en Design, filmhuis Lumière dat dit jaar is uitgeroepen tot Europa’s beste Arthouse Cinema, en poppodium Muziekgieterij.
Een mooie transformatie toont ook het Céramique-kwartier, met zijn moderne architectuur op basis van een masterplan van voor- malig Rijksbouwmeester Jo Coenen met gebouwen van onder anderen Herman Hertzberger, Wiel Arets, Cruz y Ortiz, Álvaro Siza en Aldo Rossi. De Zuid-Europees aandoende stedenbouw vormt dan weer een opvallend contrast met de monumentale binnenstad. Maastricht gaat historisch altijd met de tijd mee en loopt er niet zelden zelfs op vooruit.
Aan de Maas verrijst in het huidige Landbouwbelang een nieuwe woon- en cultuurzone. Het plan van Tuñón y Albornoz Arquitectos wil een ode brengen aan het roemrijke verleden van de locatie. Deze unieke plek heeft een diepgewortelde geschiedenis waarbij de locatie evolueerde van klooster naar fabriek, van leegstaand pand naar broedplaats van de vrije geest. Het is voor de toekomstige urbane uitstraling echter wel van belang dat deze licht-anarchistische spirit met rafelrand vibe niet verloren gaat.
Maastricht is één grote liefde, Voor wie het leven belijdt en zijn gang nog niet ontriefde aan de tekenen van de tijd.
Uit Hendric van Veldeken-Plein/Lente-Avond
Fragment van een gedicht van de Maastrichtse dichter en P.C. Hooft-Prijs-winnaar Pierre Kemp (1886-1967)
Wat Maastricht op cultureel gebied prikkelend maakt is dat er – ondanks het opgeruimde chauvinistische imago van ‘sjiek en sjoen’ – toch ook veel ruimte is voor experiment, voor jonge geesten die met de stad aan de slag gaan. In ateliers en culturele vrijplaatsen ontstaan ideeën die boeiend en onbegrensd zijn en die energie geven aan de stad. Bijvoorbeeld het door Valentin Loellmann getrans- formeerde fabrieksgebouw waarin hij zijn organisch gevormde meubelstukken ontwerpt en maakt, en die terechtkomen bij verzamelaars wereldwijd.
Een band als Yin Yin weet met zijn Thaise psychedelische funkmuziek niet alleen de grote festivals in Nederland te bereiken, maar treedt inmiddels overal ter wereld op. Begonnen en groot geworden in de Muziekgieterij in het Sphinxkwartier waarin naast twee zalen ook een productiehuis met studio is gevestigd. De Muziekgieterij is niet alleen de steppingstone voor verschillende Euregionale bands, zoals het Belgische The Haunted Youth, maar ook een plek voor muzikale vernieuwing en culturele ontmoeting.
Kunstenaars en studenten houden het culturele debat scherp. De zeer getalenteerde kunstenaars die worden geselecteerd voor de postdoctorale Jan van Eyck Academie, de (inter)nationale studenten van het Conservatorium en het Maastricht Institute of Arts: zij allen dragen bij aan het creatieve en innovatieve klimaat van de stad.
Marres, Huis voor Hedenaagse Cultuur, zit de tijdgeest op de huid met tentoonstellingen die de diepte opzoeken, die aansporen tot reflectie en zich niet beperken tot het tonen van schoonheid of het bevallige in de kunst. Ze zoeken randen op, rafelranden zelfs. Het toonaangevende Bonnefanten weet de laatste decennia steeds meer de internationale ogen op zich gericht te houden door in te zetten op kunstenaars die de thema’s van vandaag op het scherpst van de snede aansnijden.
Een magazine als ZOUT groeide in Maastricht uit tot het grootste onafhankelijke magazine voor kunst en cultuur in Nederland. Niemand naar de mond pratend, waar nodig schurend, en altijd met een scherp oog voor culturele ontwikkelingen.
De aanwezigheid van een interdisciplinaire modemanifestatie als FASHIONCLASH Festival ligt in het verlengde van het Maastrichtse straatbeeld, waarin het zuidelijke idee van fare una bella figura altijd al een rol speelde.
Ook de culturele wortels van de Nederlandse Dansdagen of SALLY Dansgezelschap zouden met wat fantasie teruggevoerd kunnen worden naar de traditie van volksdansen, zoals de Cramignon die in de omliggende regio nog steeds op straat wordt gedanst.
De Toneelacademie en Toneelgroep Maastricht vinden hun cultuur- historische oorsprong deels in de katholiek beeldende traditie van de processie. En het kunstenfestival Musica Sacra is schatplichtig aan het alom aanwezige religieus erfgoed en aan een nog steeds actieve contemplatieve christelijke cultuur. De religieuze en kunst- historische rijkdom is terug te vinden in de Schatkamers van de Sint Servaas- en de Onze Lieve Vrouwebasiliek. Het sacrale en luchthartige lopen in Maastricht hand in hand. Gewijd en tegelijk werelds; van de straat.
Uitbundigheid en ingetogen reflectie kenmerken de Maastrichtse cultuur. Van volkszangeres Beppie Kraft met haar levensliederen of wereldster André Rieu met zijn Vrijthofconcerten en het veelkleurige Vastelaovend (carnaval) tot een orgelfestival of klankkunst en nieuwe muziek van Intro in Situ. Van kleine kunstgalerie, avant-garde en underground tot ’s werelds grootste kunst- en antiekbeurs TEFAF. De schaal verschilt, maar de nadruk ligt altijd op kwaliteit.
Natuurlijk is Maastricht ook de stad van het goede leven met zijn rijkdom aan restaurants en cafés. En natuurlijk staat Maastricht te boek als de minst Nederlandse stad – met een bourgondische nadruk op savoir vivre. Maastricht ademt zeker ook een mengeling van de culturele erfenissen van het omringende buitenland, van de mogendheden die de stad ooit bezetten en van de huidige (inter) nationale studenten die zorgen voor schwung. De Franse slag is te proeven in de restaurants en is te horen in de taal.
Maastricht is een stad van de Meisterflaneur, van mensen die zich lopenderwijs de stad eigen maken. Die blijven staan waar anderen aan voorbijgaan. In Maastricht komen mensen om zich te laven aan de rijke geschiedenis die er op straat voor het oprapen ligt en er een glansschurende relatie aangaat met de huidige tijd.
In het levende geheugen van de Europese cultuurgeschiedenis wordt in Maastricht het verhaal verteld van een stad waar iedereen zijn hart aan verliest. ledereen? Misschien wat overdreven, maar dat is nu eenmaal Maastrichtelijk.
