Het donderde in Keulen, want niemand minder dan ‘The Prince of Darkness’ betrad voor zo’n duizend mensen het podium van het theater Tanzbrunnen. Niet om muziek te maken met zijn band The Bad Seeds of in z’n eentje gezeten achter een vleugel. Nee, Nick Cave was er om met medeauteur Seán O’Hagan van het dit jaar verschenen boek Faith, Hope And Carnage te praten. En ook dat levert, net als zijn indrukwekkende shows, vuurwerk op. De zaal hing aan zijn lippen.
Van Nick Cave (65) is een karikatuur even snel geschetst als een opgetekende hagiografie. Mens en mythe lopen goed gecultiveerd gelijk op. Zwart maatpak, gitzwart haar en muziek die niet zelden het predicaat dark meekrijgt. De donkere krachten, maniakale driften en uitzinnige gekte krijgen in het oeuvre van Cave ruim baan. Maar ook wie op zoek gaat naar tederheid, liefde en hoop vindt in de inmiddels meer dan 250 liedjes (op 17 studioalbums en vier liveplaten met The Bad Seeds) die hij heeft gemaakt onderdak. Cave gaat een leven lang mee en biedt steun en houvast aan iedereen die voelt dat in muziek alles tot uitdrukking komt wat buiten de taal valt.
Cave is behalve musicus ook romancier, dichter, keramist en een soort erudiete zielenknijper die op zijn blog The Red Hand Files vragen van zijn fans over leven, liefde, pijn, rouw en de muizenissen van alledag beantwoordt. Zijn optredens zijn voor zijn discipelen even bezwerend, intens en onheilspellend als een keiharde ode aan de muziek en liefde. Een man met charisma, dat spreek voor zich.
Na een korte inleiding door de presentatrice die twee keer struikelde over het woord carnage kwam de 65-jarige zanger onder een bulderend applaus uit de coulissen geschoten. Daar stond de popster die meteen weet welke pose en mimiek werkt. Kort poseren voor de fotografen die vlak voor de bühne exact een minuut kregen toegemeten om hun foto’s te schieten en toen bleef het twee uur stil. Want zelfs tijdens de talkshow maakte Cave indruk als chroniqueur van verdriet, rouw en hoop, die zo hartverscheurend eerlijk was dat het soms ongemakkelijk werd. Maar ja, zo gaat dat nu eenmaal bij Cave. Je moet door de donkerte om het licht te zien. Elk concert, elke performance – ook deze literaire avond – voelt als een rite de passage.
Nog voordat de Ierse journalist Seán O’Hagan de eerste vraag kon stellen wilde Cave weten wie het boek had gelezen. Waren we nu gewaarschuwd dat er deze avond voor de mensen – onder wie ikzelf – die het boek tot zich hadden genomen weinig nieuws te verwachten viel? Dat bleek gelukkig mee te vallen. Wat niet meeviel waren sommige tenenkrommende vragen tijdens de obligate rondgang van de microfoon door de zaal. Dan heb je een keer de kans om jouw idool, die het afgelopen uur zijn zielenroerselen deelde over de dood van twee van zijn zonen, zijn verslavingen en liefde voor zijn vrouw en vriendschap met Kylie Minogue, een vraag te stellen en dan ben je benieuwd of ‘der Nick’ ook wel eens een curryworst verorberde, ‘Kölsch heeft gedronken’ of de Dom heeft bezocht. Genant. Dat vond Cave zelf ook, getuige zijn afgemeten antwoord: ‘No’. Maar die ‘Dome’ had hij wel ooit bezocht, zo herinnerde hij zich.
Het gesprek zal zeker voor een deel gescript zijn geweest. Hoe kun je immers tijdens een tour langs diverse Europese steden, waaronder Amsterdam en Brussel, elke keer met nieuwe vragen of inzichten voor de dag komen. In interviews en vraaggesprekken heeft hij geen zin meer, zo gaf hij aan. “Telkens diezelfde vragen. Ik wil met iemand in gesprek gaan. Een conversatie spreekt me meer aan. Samen tot inzichten komen is interessanter dan een persoon uithoren.”
Toch merk je dat Cave, ondanks het bekende scenario van de avond, diepging. Dat hij de emoties niet ontweek. Zeker toen het ging over zijn zoon Arthur die in 2015 nabij zijn woonplaats Brighton de dood vond bij een val van een klif, voelde je dat Cave probeerde overeind te blijven. Bij de vraag van de interviewer naar zijn vrouw Susie en haar omgang met het rouwproces vertelde hij, met overslaande stem, dat hem de pijn die zij moest dragen het zwaarst vond.
De dood was volop aanwezig tijdens het gesprek. Maar ook zaken als religie kwamen aan bod. Cave zegt te geloven, gaat regelmatig naar de kerk, maar worstelt niet met vraagstuk over het al dan niet bestaan van God. Hij houdt van de troostende werking die een kerkdienst hem biedt. Religie speelt een wezenlijke rol in zijn leven, ook en vooral als een verbindend element en poëtisch concept. “Je kunt er iets vinden wat ik niet kan verklaren, troost bijvoorbeeld.”
Ook besprak hij het woord ‘conservatief’. “Voor mij is het conserveren van wat waardevol is, heel belangrijk. In die zin geloof ik dat conservatisme een eindstation is en geen beginpunt. Want op dit moment zijn we in de wereld zeker niet zo ver dat we moeten bewaren wat we hebben. Eerst moet het roer om, dan pas is het goed om dat vast te houden.”
Als hij optreedt is hij in zijn element. Dan zoekt hij de fysieke nabijheid van het publiek op. “Een frontrow artist ben ik. Ik richt me op die vrolijke gezichten die ik voor me zien, op de mensen die ik kan aanraken. Bono en Chris Martin zijn backrow artists, die weten de achterste rijen van het stadion nog soepel te bereiken.”
Lang sprak hij over het creatieve werk. Hij doet dat heel gestructureerd. “Ik sta op trek een pak aan en ga in de ochtend aan de slag. Voor mij is creatie werken. Ik ben geen singer-songwriter die gemakkelijk schrijft, Iemand als Neil Young vangt de liedjes schijnbaar eenvoudig uit de lucht. Voor mij is het geploeter, hard labeur. Mijn liedjes komen nooit vanzelf. Daar moet ik voor werken. Mooi of romantisch is dat niet. Toch zou ik niet anders willen. Creatief werk is zwaar voor mij. Het beeld echter van de lijdende kunstenaar spreekt mij niet aan. Je hebt geen verdriet nodig om tot de kern te komen. Dat is een romantisch beeld.”
Cave toonde zich in Keulen beslist geen pessimist. Hij was goedlachs en relaxed. En ook in de zaal werd zo nu en dan gelachen. De relatie die hij met zijn fans heeft koestert hij. Veel tijd steekt hij in zijn The Red Hand Files. “Zo af en toe lees ik vragen van mensen die dagen door mijn hoofd spoken. Inmiddels men ik een ervaringsdeskundige geworden over zaken als rouw, verlies en liefde. Het is bijzonder wat men met mij deelt. Ik neem dat blog zeer serieus.”
Wat duidelijk is, Cave is niet verzuurd is geraakt. Hij gelooft in vriendelijkheid, in lief zijn voor elkaar en in de wanhoop en het verdriet die er ook mogen zijn. “Ik ben blij dat ik niet meer de man ben van een aantal jaren geleden. Ik was te veel met mezelf bezig. “I was self-absorbed. Na de dood van onze zoon ben ik veranderd. De relatie met mijn vrouw is door die vreselijke gebeurtenis dieper geworden. Rouw heeft tijd nodig. Die eerste fase is vreselijk en ook fysiek bijna ondraaglijk. Later leer je er steeds beter mee omgaan. De liefde blijft en bestendigt zich.”
Of er iets nieuws qua muziek zit aan te komen, wilde O’ Hagan nog weten. “Ja, er komt iets groots aan. Geen ingetogen album zoals Ghosteen.” En ja The Bad Seeds en zijn rechterhand Warren Ellis doen ook mee. Het album is min of meer klaar, maar het moet nog wel, zoals hij gekscherend opmerkte, opgenomen worden. “Het wordt een groot geluid, als een kathedraal.”
Als het voorbij is wil Cave nog wel boeken signeren en een praatje maken. Het is dringen geblazen. Maar iedereen komt aan de beurt. Dan vertrekt de man in het zwart. Het was intiem op een vreemde manier. Massaal intiem. Alsof er een sjamaan sprak, een goeroe of hogepriester. Schaamte om een van de discipelen, een van de volgers te zijn, maakte zich kortstondig van me meester. Keken we naar een show, naar een uitgevoerd programma met een kop en een staart, of werd er toch geïmproviseerd en waren de emoties echt? Een seculier gebed zoals in muziek misschien. Je voelt wat er te voelen valt wanneer de klanken klinken. Als Cave praat of zingt woelt er ontegenzeglijk iets los dat je zou kunnen vergelijken met een emotionele wolkenbreuk. Je voelt verlichting na de duisternis. Een soort catharsis. Het donderde inderdaad in Keulen.
Nick Cave & Seán O’Hagan: Faith, Hope And Carnage (ISBN 9781838857660; 288 pagina’s)
Dit artikel is gepubliceerd op Heaven magazine.
