Afgelopen dinsdag was het exact een halve eeuw geleden dat Bob Dylan in een New Yorkse studio Like A Rolling Stone opnam. Weinig liedjes hebben zo’n stempel gedrukt op de ontwikkelingsgang van de popmuziek als deze ene single, waarover de gerenommeerde Amerikaanse muziekjournalist en cultuurcriticus Greil Marcus tien jaar terug een gelijknamig boek van een kleine driehonderd pagina’s schreef. Door de decennia heen eindigde het nummer in diverse polls van internationale muziekbladen vrijwel altijd als Greatest Song Of All Time. En afgelopen jaar nog leverde de handgeschreven tekst op een veiling een slordige twee miljoen dollar op.
Dylan was in de lente van 1965 na afloop van een Engelse tournee aan het einde van zijn Latijn. Hij voelde zich uitgeblust en onbegrepen, zo zou hij zich het jaar daarop laten ontvallen in een interview met Playboy. Pas na het opnemen van Like A Rolling Stone wist hij naar eigen zeggen dat zijn bestemming voor altijd de muziek zou blijven. Het lied hielp hem weer op gang en vormde het eerste grote keerpunt in zijn carrière. De 24-jarige folkzanger ging ook live op de elektrische toer, wat hem voor sommige puristen tot een persona non grata maakte.
Like A Rolling Stone trok een cesuur in de popgeschiedenis. Nooit eerder had de wereld zoiets gehoord, zouden zulke uiteenlopende muzikale genieën als Paul McCartney en Frank Zappa stellen. Het nummer klinkt, om bewonderaar Bruce Springsteen te parafraseren, alsof de deur naar je geest wordt opengetrapt. John Hiatt vertelde ooit dat zijn bestaan op slag veranderde toen hij het voor het eerst op de radio hoorde. Ontelbaren hebben het gecovered, van Jimi Hendrix en The Rolling Stones tot Bob Marley en Green Day. Zelfs in de dialectversie van de Keulse band BAP boet het nummer onder de titel Wie’ne Stein niet noemenswaard aan zeggingskracht in.
Het is vaker geschreven: Elvis gaf de popmuziek een lichaam en Dylan een geest. Met Like A Rolling Stone vormden de fysieke en geestelijke dimensie voor het eerst een eenheid. Dylan hief de dualiteit tussen zowel gedicht en liedtekst als folk en rock radicaal op. Volgens Greil Marcus belichaamt het nummer een van de heftigste uitbarstingen van muzikaal modernisme in de twintigste eeuw. Zijn lyrische virtuositeit verpakte Dylan in een zes minuten en dertien seconden durend verhaal dat zich laat lezen als een gedicht en laat beluisteren als een stuwende, blues gedreven folkrocker.
De platenfirma zag aanvankelijk geen brood in Like A Rolling Stone. Men wilde het niet uitbrengen vanwege de lengte. Singles mochten, zo luidde de algemeen aanvaarde wijsheid, niet langer duren dan drie minuten. Ook in dat opzicht verlegde Dylan de norm. In Amerika schoot het nummer naar nummer twee, achter Help van The Beatles, en uiteindelijk zou het ruim een miljoen keer over de toonbank gaan.
Like A Rolling Stone is een lied omgeven met een mythische zweem. Zo beweert Dylan zelf het akkoordenschema te hebben ontleend aan La Bamba van Richie Valens. Maar wie heeft eigenlijk model gestaan voor die uit de gratie gevallen vrouw die nu op straat moet zien te overleven? Gaat het, zoals door exegeten meestal is aangenomen, om Edie Sedgwick, de actrice uit de Factory van Andy Warhol met wie Dylan een kortstondige relatie schijnt te hebben gehad? Of staat Miss Lonely wellicht voor het toenmalige Stones-liefje Marianne Faithfull? Of misschien toch voor Joan Baez, de folkmadonna die hem zo verafgoodde? Dylan zelf heeft er altijd het zwijgen toe gedaan. The answer is blowing in the wind.
Like A Rolling Stone heeft een nieuwe koers in de populaire cultuur gemarkeerd. Het nummer gaf popmuziek een portee. Het bracht diepere betekenislagen en lyrische schoonheid binnen het domein van de populaire cultuur. Rock ’n’ roll was tot dan toe ‘alleen maar’ lekker geweest of in het beste geval bevrijdend. Met Like A Rolling Stone werd popmuziek ook en vooral noodzaak. Een kunstvorm die een maatschappij in beweging zette. Wat zou de wereld zijn zonder Like A Rolling Stone? Onvoorstelbaar.
