Venetië fungeert als een soort reflector van de gemoedstoestand. Wie er vrolijk naartoe gaat, wordt rijkelijk bediend. Maar ook somberman komt in Venetië aan zijn trekken. De stad schijnt een spiegel te zijn die het gemoed uitvergroot. Het eeuwenoude spel van de menselijke wederwaardigheden treft er een dankbaar decor aan dat kunstenaars al eeuwen inspireert. Aan Venetië valt in een kunstmuseum voor Oude Meesters meestal niet te ontkomen. Weinig stadsgezichten spreken zo tot de verbeelding als deze stad aan de lagune. Ik beleid er een zwak voor. Venetië behoort tot de meest geschilderde steden ter wereld. Die mengeling van frivoliteit en melancholie is onweerstaanbaar. Alles wordt door het water uitvergroot. Ook de kitsch en de onweerstaanbare schoonheid van het verval.
Hetzelfde schouwspel telkens weer opnieuw en anders bekijken, daar komt het in het leven en in de kunst vaak op aan. Venetië vormt hiervoor een geschikte leerschool. De beroemde doeken van Canaletto van het Venetiaanse stadsgezicht zijn vanaf de achttiende eeuw uitgewaaierd over heel Europa. Venetië groeide uit tot een gewild beeld. Wie vandaag de dag de werken van met name Canaletto en Francesco Guardi bekijkt, zal opvallen dat veel in de stad is gebleven zoals het was. Een geruststellende gedachte. En toch is elk schilderij anders. De architectuur is min of meer onaangetast. De mensen daarentegen – wellicht op de toeristische gondeliers, Casanova’s en Marco Polo’s na – zijn veranderd. Op de oude afbeeldingen zie je een architectuur die wordt omgeven door mensen die er niet meer zijn. De tijd is het hardst, het meest meedogenloos voor de mens. Wie de taferelen rondom het Canal Grande of het San Marcoplein bekijkt bekruipt een gevoel van Venetië als een gesunkenes Kulturgut. De tijd van gekostumeerde edelmannen is voorbij.
Bij Daphne Alazraki uit New York stuitte ik op het schilderij Reflections Venice van de Franse schilder Henri Martin (1860-1943), dat Venetië in zijn onveranderlijke schilderachtige kern toont. Water en licht bepalen het begoochelende beeld. Architectuur noch mensen zijn te zien. Atmosferisch geschilderd. De kleur, de dikke toetsen van waterrimpelingen en het weerspiegelende licht spelen de hoofdrol. Je ziet geen herkenbaar element van de stad en toch weet je onmiddellijk waar je bent. Venetië is teruggebracht tot zijn essentie, zijn reflecterende wezen. De stad als blijvende impressie. Een stad zien we waarin de tijd mensen laat komen en gaan, maar waarin de ziel onaangetast blijft. Wie diep in het water staart, ziet zichzelf in zijn volledige vergankelijkheid. Het beeld van de stad zal er altijd zijn. Wat een troost!
