In vastgoedjournalen lijkt de rol van de architect uitgespeeld. Maar wie de Architectuurbiënnale van Venetië, met de titel How Will We Live Together (nog te zien tot 21 november) bezoekt, krijgt de indruk dat de architect juist alom aanwezig en omnipotent is.
Ondanks, of dankzij, de tijdgeest houdt architectuur zich bezig met de grote mondiale vraagstukken. De architect is geen gemankeerde kunstenaar, maar een door de muzen aangeraakte visionair.
Architectuur is een verzamelnaam geworden voor diverse domeinen, een gemeenplaats voor mensen die er soms geen verstand van hebben, maar wel over fantasie beschikken. De disciplines die de architectuur bestrijkt, blijken toevallig van toepassing op alle facetten van ons dagelijks leven. In die zin is architectuur van levensbelang.
De tentoonstelling Grounds for Return van de Ghanees-Filipijnse architectuurwetenschapper en designer Mae-ling Lokko in Z33 in Hasselt past volledig binnen die mondiale benadering. De expositie bevindt zich op het snijvlak van concept en circulaire wensdroom; zo zien we dat de cyclus van gewassen en schimmels het leven van een land, Ghana, en haar inwoners kan herstellen. Landbouwafval als voedingsbodem voor kunst: je loopt in Hasselt door een zaal waarin afval een nieuw leven heeft gekregen. Upcyling heet dat.
De tentoonstelling legt bloot wat goede kunst bloot hoort te leggen, namelijk de ambiguïteit van ons bestaan, de dubbelwaardigheid van de moraal. In de titel klinkt de echo door van de slavenhandel, verwijzend naar de iconische Door(s) of No Return van de voormalige slavenforten, maar evenzeer naar de export van grondstoffen die het land verarmen.
Grounds for Return toont een alternatief traject. Hoe de schil van een kokosnoot als bodemverbeteraar kan worden ingezet. Hoe schimmels omgezet kunnen worden in wand- en vloerpanelen. En dan is er nog die geur die de tentoonstelling omgeeft. Die maakt een bezoek tot een synesthetische ervaring waarin de zintuigen je transporteren naar vreemde oorden. Als de kunst iets vermag, dan dat ze je meevoert.
Esthetiek is in veel architectuurtentoonstellingen van nu een ondergeschoven kindje; het redden van de aarde gaat voor. Maar ga naar Hasselt en zie dat het anders kan. Dat een essentieel programma met een hoofdrol voor duurzaamheid en circulariteit niet op gespannen voet hoeft te staan met een notie van schoonheid.
Grounds for Return is architectuur als kunstvorm die een toepasbaarheid kan vinden. Kunst en architectuur als bestaansgrond. Een hogere inzet is amper denkbaar.
Mae-ling Lokko, Grounds for Return. Van 26.9 t/m 9.1 in Z33 Hasselt.
Dit artikel is verschenen in ZOUT Magazine
