26 juli 2014
Wist ik veel? Ik had kennelijk net op cd de toekomst van de rock ’n’ roll beluisterd; tenminste, dat werd me door een zelfbenoemde connaisseur te verstaan gegeven. Het was 1984. Ik logeerde bij mijn nicht in Utrecht, alwaar de hiaten in mijn opvoeding op het gebied van kunst, literatuur en niet te vergeten popmuziek een aantal keren per jaar werden opgevuld. Ik had nog nooit een cd gezien, laat staan enig benul hoe de toekomst van de rock ’n’ roll eruit zag. Voor een veertienjarige jongen met weinig verleden is ook de toekomst een lege huls. De toekomst kon me niets bommen en die van de rock ’n’ roll, om eerlijk te zijn, evenmin.
We bevonden ons op een cultureel correct feestje, gegeven door een afgestudeerde socioloog, die inzicht had in de aard van de toekomst. Born In The U.S.A. schalde door de zolderkamer. Eerlijk gezegd was ik in het begin matig enthousiast over de vermeende toekomstmuziek van die pringsteen. Als dit de toekomst was, dan was het een behoorlijke stap terug, als een DAF vol gas de toekomst uit. Ik wist toen in Utrecht uiteraard nog niet dat Jon Landau, zijn manager en boezemvriend, hem in de vroege jaren zeventig tot fenomeen had gebombardeerd met de legendarische zin: ‘I’ve seen rock and roll future and its name is Bruce Springsteen’. De socioloog kon het weten. Als iemand de toekomst van de toekomst kende, dan hij wel, onze langharige, kortzichtige en werkloze kamergeleerde op drie hoog.
Terug op mijn middelbare school in Zuid-Limburg ergerde ik me aan klasgenoten die de rocker uit New Jersey nu pas ontdekten. Beschaving heeft tijd nodig, zeker in Oostelijk Zuid-Limburg, de oude Mijnstreek. Nee, die nieuwe Springsteen was toch niet zo goed als de ouwe van The River, Darkness On The Edge Of Town en Born To Run. Ik kende de klassiekers, waanwijs als ik was. Maar eerlijk is eerlijk: ook ik ontkwam niet aan de dwingende bombast. Er staan ontegenzeglijk juweeltjes op Born In The U.S.A. en zeker ook een paar nummers die beklijven. Cover Me, Glory Days, My Hometown, Downbound Train en Dancing In The Dark behoren met recht tot zijn ijzeren reservoir. En die ene regel uit No Surrender was me uit mijn puberhart gegrepen: We learned more from a three minute record than we ever learned in school’. Ja, misschien was dit toch wel de toekomst van de rock ’n’ roll wat ik hoorde op die plaat. Wist ik veel?
Born In The U.S.A. groeide bij elke draaibeurt. Hier klonk geen man die nuances zocht, maar iemand die zijn rauwe hart schreeuwend uitstortte. Tegen die totale overgave was ik niet bestand. Ik ging door de knieën. Bruce Sprinsteen bleef mijn held. Hij ging tegen de stroom in. De loser werd op het schild gehesen. Levens van kleine mensen die de geschiedenis niet schrijven maar ondergaan, werden door aanstekelijk tot leven gebracht. Want dat is Born In The U.S.A. nog steeds: aanstekelijk. Maar ook bedrieglijk complex. Horen we een geestloze flag waver die patriottisch zijn liefde voor Verenigde Staten bezingt? En zien we tegelijk op de hoes niet ook een man met een baseballpetje in zijn kontzak urineren tegen de vlag? Klinkt er geen wanhoop door in het bezingen van de voorbije gloriedagen? Kortom, er zit een rouwrand om alle vreugde. En niets is wat het lijkt. Net die donkere, paradoxale kant verschaft Born In The U.S.A. zijn magie. Springsteen ving de tijdgeest. In gespierde Rambo-pose en met zijn gitaar als machinegeweer vuurde hij met bombast zijn boodschap de arena’s van de wereld in. Ik bleek ontvankelijk voor het grote gebaar. Wist ik veel?
Born In The U.S.A. is duidelijk geproduceerd voor hallen en stadions. Het is strakke meebulkmuziek. Bruce Springsteen had een missie: de wereld veroveren. De introspectie en ingetogenheid van zijn vroege werk had hij laten varen. Synthesizerklanken hadden hun entree gemaakt. Of ik die synthesizer destijds al zo irritant vond, weet ik niet, maar het instrument van ‘professor’ Roy Bittan markeerde wel een cesuur in het oeuvre. Vanaf Born In The U.S.A zou Springsteen nooit meer de oude worden. En achteraf oordelend, zou hij ook nooit meer zo diep graven in zijn eigen ziel of in die van zijn tijd. Springsteen begon aan zijn meest populaire en minst creatieve periode. De toekomst van de rock ’n’ roll was – vrij naar Martin Bril – voorbij, de werkelijkheid begonnen. Wist ik veel?
Toch kan ik er nog steeds naar luisteren. Born In The U.S.A. zal wel altijd de plaat van mijn puberteit blijven. En als er een periode in een mensenleven valt te benoemen die gedomineerd wordt door maniakale waanideeën over liefde, leven en werk, als er één periode bestaat die in beslag wordt genomen door seks, drugs en rock ’n’ and roll, als er één tijdvak te duiden is waarin de zelfoverschatting en de romantische hang naar een groots en meeslepend leven niet gehinderd wordt enige realiteitszin, dan is het wel de puberteit. En een plaat als Born In The U.S.A. past daar perfect bij. Maar ja, wist ik veel?
